Τα πάρκα των Βρυξελλών - Ένας τρόπος ζωής

Είμαι τώρα, στον έκτο χρόνο στην πόλη των Βρυξελλών και, ναι, έχει κι αυτή τα προβλήματά της. Κυκλοφοριακό, πολλά και ατελείωτα έργα, μέχρι και ατμοσφαιρική μόλυνση είχε (αν και αυτή καταχωρείται ως ένα από τα παράπλευρα οφέλη του lockdown). Όμως έχει μία υπέροχη αρχιτεκτονική. Και έχει και πράσινο. Πολύ πράσινο. Και είναι παντού. Δεν χρειάζεται να διασχίσεις τη μισή πόλη για να βρεθείς σε ένα ειδυλλιακό, σχεδόν παραδεισένιο τοπίο.

Οι Βρυξέλλες είναι μία από τις πιο πράσινες πρωτεύουσες του κόσμου. Σχεδόν 87.000 στρέμματα, το 54% της πόλης καταλαμβάνεται από πράσινο. Κήποι, πλατείες, δρόμοι, πάρκα, άλση, δάση, χώροι δημόσιοι και ιδιωτικοί. Αν και το μεγαλύτερο ποσοστό (81%) δεν είναι ανοιχτό για το κοινό, αφού είναι οι περιβάλλοντες χώροι διαφόρων εταιρειών, οργανισμών, κατοικιών, αθλητικές εγκαταστάσεις κλπ., το υπόλοιπο 19% φτάνει και περισσεύει. Αλλωστε, η διασπορά των ανοιχτών πάρκων είναι τέτοια, που, όπου κι αν βρίσκεται κανείς, είναι κοντά τους.

Οι Βρυξέλλες έχουν περίπου 100 ανοιχτά πάρκα με έκταση από 10 μέχρι 300 στρέμματα, ενώ υπάρχουν και δύο δάση στις παρυφές της πόλης (το Bois de la Cambre στα νότια και το Forêt des Soignes νοτιοανατολικά) με έκταση 1.300 και 50.000 στρέμματα.


Εικόνες 1 & 2. Η διασπορά των ανοιχτών πάρκων στην περιοχή των Βρυξελλών. Για να έχετε ένα μέτρο σύγκρισης, το Parc du Cinquantenaire (αριθ. 56) έχει έκταση περίπου 300 στρέμματα.

Για την πόλη, τα πάρκα είναι πνεύμονες, χώροι αναψυχής, τόποι χαλάρωσης, αλλά πάνω απ’ όλα είναι η ταυτότητά της, η κουλτούρα της.

Τα έχουν υμνήσει μέσα από τα έργα τους συγγραφείς και ζωγράφοι. Στα πάρκα θα απολαύσουν οι κάτοικοι τον ήλιο στις, όχι τακτικές είναι αλήθεια, εμφανίσεις του, εκεί θα κάνουν τις παραδοσιακές γιορτές και τις συναυλίες τους, εκεί θα κάνουν διάλειμμα για να ξεφύγουν από το στρες της εργασίας, εκεί θα ανακατευτούν τα μπουλούκια των εφήβων, εκεί θα κάνουν πικ-νικ και θα παίξουν μικροί και μεγάλοι, εκεί θα περπατήσουν, θα κάνουν τζόκινγκ ή ποδήλατο, εκεί θα… ψαρέψουν (εφόσον επιτρέπεται), εκεί θα ξεμουδιάσουν τα σκυλάκια τους, εκεί θα κάνουν τις παρατηρήσεις τους παρατηρητές πουλιών και φυτών. Θα υπέθετε κανείς ότι στην εποχή της πανδημίας, οι κάτοικοι τα επισκέπτονται συχνότερα, αλλά κάτι τέτοιο δεν ισχύει, απλά διότι η μεταξύ τους σχέση ήταν πάντα πολύ στενή.

Η κουλτούρα των δημόσιων πάρκων ξεκίνησε από τον 19ο αιώνα, επί βασιλείας Λεοπόλδου ΙΙ (του γνωστού και μη εξαιρετέου πρώην ιδιοκτήτη του «Κονγκό Λεοπολντβίλ»), συνεχίστηκε είτε από εύπορους εραστές της φύσης είτε από τις ίδιες τις τοπικές αρχές και κρατάει μέχρι τις μέρες μας. Άλλωστε η αύξηση του πληθυσμού της πόλης από τον 19ο αιώνα και μετά, οδήγησε σε υποβάθμιση του αστικού τρόπου ζωής, οπότε κατέστη επιτακτική η ανάγκη αναβάθμισης του αστικού τοπίου και τα δημόσια πάρκα ήταν η καλύτερη λύση. Προφανώς βοήθησε και το υγρό κλίμα, καθώς και το γεγονός ότι όλη η πόλη διαρρέεται από κανάλια υπέργεια και υπόγεια.

Όποιος διασχίζει τα πάρκα των Βρυξελλών θα αναγνωρίσει κυρίως δύο στυλ αρχιτεκτονικής τοπίου:

• το Αγγλικό, που χαρακτηρίζεται από την φυσικότητα και γραφικότητα του τοπίου, με επιμονή στην ασυμμετρία και στο «τυχαίο», όπου η φύση φαίνεται να έχει την πρωτοβουλία, ακόμα κι αν στην ουσία δεν την έχει. Με αυτόν τον τρόπο έχουν δημιουργηθεί τα περισσότερα πάρκα της πόλης.
• το Γαλλικό, που διακρίνεται από τους συμμετρικούς γεωμετρικούς σχηματισμούς του πρασίνου, τα σιντριβάνια, τα αγάλματα και το απαραίτητο εντυπωσιακό μεγα-κτίσμα. Γαλλικού στιλ είναι το 300 στρεμμάτων Πάρκο της Πεντηκονταετίας (Parc du Cinquantenaire) στο κέντρο της πόλης, που δημιουργήθηκε στα 1880, με την χαρακτηριστική αψίδα και τα τρία μουσεία, όπως και οι Βοτανικοί Κήποι που φιλοξενούν χιλιάδες ποικιλίες σπάνιων και μη φυτών.

Η ποικιλία χλωρίδας, είναι φυσικά τεράστια, με έντονη και την παρουσία πανίδας, ιδιώς πουλιών. Αλλωστε, ο οικολογικός χαρακτήρας των πάρκων είναι ξεκάθαρος. Οξιές, δρύες, σφένδαμοι, πλάτανοι, κυπαρίσσια, σεκόγιες, μελίες, φλαμουριές, ιτιές, λεύκες, αγριοκερασιές, είναι μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά είδη που συναντά κανείς, ενώ οι χώροι βρίθουν από σπάνια είδη θάμνων και καλλωπιστικών φυτών. Την άνοιξη όταν βγάζουν φύλλα και ανθίζουν, καταλαβαίνεις ότι ο παράδεισος δεν ξεχνάει αυτόν τον τόπο.



Στις λίμνες και στα ποταμάκια πλατσουρίζουν πάπιες, χήνες, κύκνοι,, τον αέρα διασχίζουν σπίνοι, κοκκινολαίμηδες, φλώροι, καρακάξες, κότσυφες, σπουργίτες, μελισσοφάγοι, κουρούνες, ενώ στα κλαδιά των δέντρων φωλιάζουν πράσινα παπαγαλάκια. Από τα θηλαστικά, οι σκίουροι δεν ντρέπονται την ανθρώπινη παρουσία, τα ελάφια όμως, οι λαγοί και οι αλεπούδες προτιμούν τις διακριτικές εμφανίσεις και όσο για τις νυχτερίδες, που αποτελούν και προστατευόμενο είδος, αυτές προτιμούν τις πιο σκοτεινές ώρες…

Δυστυχώς, δεν είναι λίγα τα είδη που είτε σπανίζουν, είτε τείνουν να εξαφανιστούν. Λογικό λοιπόν είναι που αρκετά πάρκα έχουν ενταχθεί στο ευρωπαϊκό δίκτυο Natura 2000, ενώ τμήματα του μεγάλου δάσους Forêt des Soignes αποτελούν παγκόσμια κληρονομιά της UNESCO λόγω της σπανιότητας των φυτών του.



Εικόνες 4 - 6. Ρέματα με φυσική κοίτη και λίμνες στα πάρκα.

Η διαχείριση των πάρκων γίνεται κυρίως από τους Δήμους και τον κρατικό οργανισμό Bruxelles –Environnement, ο οποίος ιδρύθηκε το 1989 και έχει ως έργο την διαχείριση ενεργειακών και περιβαλλοντικών θεμάτων των Βρυξελλών, ενώ κάποια πάρκα τα έχουν αναλάβει ιδιώτες. Η φροντίδα, ο καθαρισμός, ο έλεγχος όλων των πάρκων αποτελεί τακτική δραστηριότητα και διεξάγεται με απόλυτη υπευθυνότητα και επαγγελματισμό. Υπάλληλοι θα μαζέψουν τα πεσμένα φύλλα, κηπουροί θα φροντίσουν το γκαζόν, βιολόγοι θα καταγράψουν τη ζωική δραστηριότητα, γεωπόνοι θα ελέγξουν την κατάσταση των φυτών, τεχνικοί θα διορθώσουν τυχόν ζημιές, ειδικοί θα αναρτήσουν πίνακες με εξειδικευμένες πληροφορίες για την χλωρίδα και την πανίδα κάθε πάρκου, φύλακες θα κάνουν τις σπάνιες συστάσεις, αλλά και θα κλείσουν όλες τις εισόδους με κορδέλα όταν οι άνεμοι αναμένονται πολύ ισχυροί.

Εννοείται ότι σκουπίδια δεν βλέπεις ούτε για δείγμα. Άλλωστε, όπως είπαμε, για τους κατοίκους των Βρυξελλών τα πάρκα είναι τρόπος ζωής. Η μεταξύ τους σχέση είναι απλή και αμφίδρομη. Τα πάρκα είναι ζωντανοί οργανισμοί που προσφέρουν απλόχερα αισθητική και γαλήνη και οι κάτοικοι το ανταποδίδουν με τον δέοντα σεβασμό, χωρίς βανδαλισμούς και άστοχα γκράφιτι. Απλά πράματα.


Εικόνες 9-14. Συνεχής φροντίδα και συντηρήση: "αρτιμελή" παγκάκια, ανθόκηποι, μονοπάτια, πινακίδες, μεγάλα δέντρα.

Γύρω στα εκατό πάρκα λοιπόν!

Όμως το καθένα έχει τη δική του προσωπικότητα, τη δική του ιστορία, τις δικές του ξεχωριστές γωνιές, τις δικές του αποκλειστικότητες.

Κάποια φέρουν το όνομα ενός ιστορικού μοναστηριού (όπως το Rouge Cloître και το Abbaye de la Cambre), κάποια είναι γνωστά για θετικά ή αρνητικά γεγονότα στο βάθος του χρόνου (όπως το Parc de Bruxelles που υπήρξε πεδίο σκληρών μαχών για την ανεξαρτησία του Βελγίου το 1830, ενώ δεν είναι λίγα αυτά που πρόλαβαν δύο Κατοχές), κάποια άλλα φιλοξενούν σπουδαία μουσεία ή κάστρα (όπως το Cinquantenaire, το Léopold, το Porte de Hal). Αρκετά πάρκα που έχουν περιφραγμένες παιδικές χαρές. Πολλά έχουν ειδικά διαμορφωμένες γωνίες για τις φυσικές ανάγκες των σκύλων. Κάποια έχουν ξεχωριστούς κήπους, όπου οι περίοικοι καλλιεργούν τα δικά τους ζαρζαβατικά προς ιδίαν χρήσιν. Σε μερικά επιτρέπεται και το ψάρεμα, κατόπιν ειδικής άδειας. Εστιατόρια ή καφέ θα βρεί κανείς ελάχιστα μέσα σε πάρκο και μόνον όταν ο καιρός είναι καλός, στην είσοδο των μεγάλων, πάρκων εμφανίζονται κινητές καντίνες.

Αν τώρα κάποιος θέλει να συνδυάσει πάρκο και εκδρομή, δεν χρειάζεται να πάει μακριά. Σε απόσταση 10 έως 20 χλμ. από το κέντρο των Βρυξελλών υπάρχουν ουκ ολίγα μεγάλα πάρκα, με λίμνες, μουσεία, σατώ, κάστρα, με γνωστότερα το πάρκο Tervueren, το Solvay και το Beersel. Είπαμε, πάρκα υπάρχουν.

Ειδική αναφορά πρέπει να γίνει και στον Πράσινο Περίπατο. Πρόκειται για ένα χωμάτινο μονοπάτι συνολικού μήκους 63 χλμ, που διασχίζει περιμετρικά όλη την πόλη. Είναι χωρισμένο σε επτά τμήματα με μήκος 5 έως 12 χλμ., και διέρχεται από όλα τα τοπία των Βρυξελλών (αστικό, αγροτικό, βιομηχανικό), καθώς και από αρκετά πάρκα. Είναι ιδανική λύση για περπάτημα, τρέξιμο ή ποδήλατο.

Αυτά είναι, με δυό λόγια, τα πάρκα των Βρυξελλών. Χώροι ιδανικοί για να περπατήσει κανείς, να αθληθεί, να συναναστραφεί, να απομονωθεί, να χαλαρώσει, να ερευνήσει. Με την αγάπη και τον σεβασμό προς το περιβάλλον να είναι δεδομένα.